ارزیابی تأثیر طرح های آبخیزداری اجرا شده در میزان فرسایش و رسوب ( مطالعه موردی: حوزه آبخیز نسیم آباد شیراز)

باگذشت بیش از 45 سال از اجرای طرح ها و پروژه های آبخیزداری درایران و به رغم افزایش سرمایه گذاری و تخصیص بودجه جهت تهیه واجرای طرح های آبخیزداری در کشور ملاحظه می شود که روند تخریب منابع طبیعی، فرسایش خاک و وقوع سیل های مخرب دارای روند افزایشی در کشور هستند. این موضوع در بدو امر می تواند ریشه درعدم موفقیت و شکست طرح های منابع طبیعی از جمله طرح های آبخیزداری داشته باشد. یکی از روش های قبول یا رد این ادعا مشخص نمودن وضعیت و میزان کارائی و عملکرد چنین طرح هایی است. در این تحقیق دو روش ارزیابی عملکرد طرح های آبخیزداری شامل روش های احمدی و قدوسی جهت مشخص نمودن میزان کارائی و دقت آن ها در ارزیابی عملکرد طرح آبخیزداری حوزه آبخیز نسیم آباد- فارس مورد بررسی فرار گرفته اند. نتایج بدست آمده نشاندهنده ی این است که مجموع امتیازات مربوط به ارزیابی طرح مورد بررسی( با توجه به افزایش4/258302 کیلوگرم در سال علوفه قابل برداشت در سطح مراتع منطقه طرح و کاهش تولید رسوب در حدود 1/100 متر مکعب در هکتار در سال بعد از اجرای طرح و نسبت سود به هزینه (b/c) طرح معادل03/1) ، بر اساس روش های احمدی و قدوسی به ترتیب معادل 85/59 و 5/43 می باشد. که مبیین عملکرد طرح در حد متوسط است. با اجرای دو روش ذکر شده و به رعم یکسانی نتیجه ارزیابی وضعیت عملکرد طرح آبخیزداری نسیم آباد می توان نتیجه گیری نمود که در روش احمدی میزان دستیابی به اهداف طرح مورد توجه قرارنگرفته است. در حالی که در روش قدوسی اهداف اصلی و فرعی طرحهای آبخیزداری به عنوان شاخصی مهم و اثر گذار در ارزیابی عملکرد مثبت یا منفی طرحهای آبخیزداری لحاظ گردیده اند. افزون بر این هر چند با استفاده از روش احمدی، می توان اقدام به ارزیابی نحوه تهیه، اجراء، نظارت بر اجراء و ارزیابی اقتصادی طرحهای آبخیزداری نمود، ولی به دلیل موثر بودن نظرات کارشناسی در امتیاز دهی به شاخصهای لحاظ شده در این روش وعدم در نظر گرفتن مدت زمان طی شده از اجرای طرح و حداقل حجم عملیات برای ارزیابی آن در مقایسه با روش قدوسی که ارزیابی طرح ها مشروط به الف) گذشت حداقل 5 سال از اجرای عملیات، ب) اجرای حداقل 80 درصد از برنامه ها، عملیات و اقدامات پیش بینی شده، ج) اجرای توأم و تلفیقی عملیات مکانیکی و بیولوژی در تطبیق با اهداف طرح ها می باشد و تعیین امتیازات مربوط به هر یک از عوامل 10 گانه لحاظ شده در این روش نیز مبتنی بر منطق فازی است، از دقت کمتری برخوردارمی باشد. بنا بر این با توجه به دلایل بیان شده و با تأکید بر عدم اعمال نظر کارشناسی در روش قدوسی که مانع از دو یا چند گانگی نتیجه ارزیابی توسط افراد مختلف می شود، استفاده از روش قدوسی مناسبتر بوده و جهت ارزیابی عملکرد طرح های آبخیزداری توصیه می شود.